Aylık Yazı Dizileri
Gemi Acenteliği ve Ticaret (1)
1. Giriş
Denizler kendilerinden yararlanmasını bilen toplumlara, milletlere verdikleri sonsuz nimetler, imkânlar ve çıkarlarla medeniyetlerin doğuş ve gelişimlerine en büyük desteği sağlamış ve bunların yayılmasına yol açmıştır. Toplumlar ve milletler birçok değerlerini, kültürlerini bir bölgeden diğer bölgeye; bir kıtadan başka bir kıtaya deniz yolu ticaretiyle götürme fırsatını bulmuşlardır. Yaşadıkları coğrafi ve doğal şartlar bakımından denizlerle sürekli temasta bulunan ve/veya karalar içinde büyük nehirlerin ve göllerin kıyılarında varlıklarını devam ettiren toplumlar, çevrelerine ve uzak mesafelere yaydıkları bilgi, teknoloji, bilim ve özellikle kültür değerleri ve deneyimleriyle insanlığın ortak malı ve mirası olan medeniyete büyük katkılar sağlamıştır.
Tarihi süreçleri içerisinde devletlerin denizlerle olan ilgi ve çıkarları, denizlerin sağladığı nimet ve kolaylıklardan yararlanma çaba ve uğraşısı veren girişimlerle ilişkileri gelişmiştir. Değişik coğrafi alanlarda, doğal, sosyal ve iktisadi şartlar altında düşünce ve hayat tarzının oluşturduğu, birbirini tamamlayan ve bütünleştiren kültür çevreleri meydana getirmişlerdir. Bu değişik coğrafi kültüre sahip denizci topluluklar, zamanla karşılıklı ticaret ve mal mübadelelerinin gelişmesini de güvence altına almışlardır. Bu ticari bağlantılar, suyolları ve deniz taşımacığı ile yapılan ticaret, değişik coğrafi bölgelerdeki ülkelerin iktisadi olarak güçlenmesine ve bu ticaretin düzenli işlemesi için suyollarının ve denizlerin kullanılmasında büyük bir güç ve beceri sahibi olmuşlardır. Bu güç, denizciliğin ve deniz ticaretinin örgütlenmesine, doğal ve ticari zorlukların giderilerek belirli esaslara bağlanmasına ve büyük ticaret yollarının gelişmesine önem vermiştir.
1.1 Deniz Gücü
Tarih, dünya deniz ticaretinde hâkimiyet kurmada deniz gücünün hâkim rol oynadığını ortaya koyar. Ülkede refahı ve emniyeti mümkün olan en üst seviyeye çıkarmak ve dünya siyasetinde söz sahibi olmak arzusunda olan her devlet için deniz hâkimiyetini elde etmesi esastır. Sahili bulunmayan devletler, gücü ne olursa olsun, gerilemeye veya en azından zorda kalmaya mahkûmdurlar. Çünkü kara, baştanbaşa engel demektir, deniz ise serbestlik, açıklık ve kolaylık zeminidir. Bu açıklığı deniz kuvvetleriyle kontrolü altına almayı beceren ve güçlü bir deniz ticaret filosunu elinde bulunduran ülkeler, dünyanın bütün zenginliklerinden istediği gibi faydalanabilir.
Deniz gücünü elde etmek, denizde güç kazanmak isteyen bir ülkenin sahip olması gereken şeyler, altı esasa dayanır. Bunlar:
1. Coğrafi mevki,
2. Fiziki olgunluk,
3. Arazi genişliği,
4. Nüfus ve iktisadi gücü,
5. Halkın karakteri ve
6. Hükümetin basiretliliğidir.
1.2 Gemi Acenteliği ve Deniz Gücü
Bir ülkenin "Deniz Gücü" olarak gelişmesini sağlayan tabii şartı, deniz sahilinin uzunluğu ve limanlarının özellikleridir. Bir ülkenin nüfusunun onun deniz sahili genişliğine oranı da çok önemlidir.
Deniz gücü konusunda önemli sayılan diğer unsur, bir halkın milli karakteri ve kabiliyetidir. Tarih istisnasız bir şekilde bize gösteriyor ki, şu veya bu şekilde büyük deniz gücü olmuş bir ülkenin ayırt edici özelliklerinden biri de onun ticarete karşı kabiliyetidir.
Gemi Acentesi, dünya ticaretinde etki yaratan, her alanda yapılan üretimin dünya pazarlarına bu ürünlerin değişiminde, pazarlanmasında, dağıtım ve tüketim sürecinde kolayca taşınması ihtiyacını gideren kişi ve kuruluştur. Ticarete yön verir, yönlendirir ve kolaylaştırır.
Bir Gemi Acentesi’nin iktisadi ve ticari açıdan mesleğinin görev ve sorumluluklarının ne olduğunu, zamanlamada hata yapılmamasını, pazarın kaybedilmemesini, kazanç beklentilerini iyi ve doğru olarak yapılması konusunda gerçek ve bilimsel kaynaklara dayandırılarak hareket etmesi çok önemlidir.
Gemi Acenteleri, serbest ticaret üzerindeki sınırlamalara dikkat ederek limanlar arasındaki sular üzerinde bilgilere sahip olmalıdır. Tüm limanların, Liman Acentesinin yürürlükte olan ve güncel bilgi ve veri sağlamada oynayacağı son derece önemli rolün değerini vurgulayan farklı teamülleri, düzenlemeleri ve kısıtlamaları bilmelidir.
Gemi acenteliği işiyle uğraşanlar, ilgili limanda ticari gemilerin faaliyetleri ve çalıştıkları deniz ortamı hakkında işe yarayacak bilgilere sahip olmalıdır.
1.3 Deniz Ticaretinde Gemi Acenteliği ve Konuları
Gemi Acentelerinin ticaretlerinde; dünyada tanınan başlıca ürünleri, onların yeryüzünde gideceği yerler ile izleyeceği rotaları ve coğrafyanın ticari seferlere etkisinde önemli noktaları ortaya koyabilmek için ;
· Ticaret,
· Ekonomik Etmenler,
· İşgücü ve Sorunları,
· Limanlar,
· Çıkış Yerleri,
· Seyir,
· Siyaset,
· Tüketim,
· Çevre,
gibi konuları bilmesi gereken asal konularıdır.
1.4 Gemi Acenteliği ve Mevzuatı
Deniz ticareti, dünya ortak ulaştırma politikasının temel ilkesi olup, liberal bir denizcilik politikasının tüm devletlerce uygulanmaya başlanması ve dünya deniz ticaretinde yaygın bir serbest rekabet ortamının oluşturulmasıdır.
Gemi acentelerinin dünya deniz taşımacılığında, sosyal ve teknik alanda geçerli olan IMO kurallarının etkin biçimde yerine getirilmesi önem taşır. Denizcilik sektörünün hayatî tehdit altında olduğu uygulamalara karşı koruyucu tedbirlerin alınması, belirlenen temel ilkelerle uyumlu hale getirilmesi, deniz taşımacılığı konusunda ülkelerarası uyum sağlama politikaları, denizde can-mal güvenliğinin sağlanması ve deniz kirliliği gibi önem taşıyan konuların ön planda tutması gerekir.
Bir gemi acentesinin mesleğiyle ilgili;
· Ulusal mevzuat,
· Deniz ticaretiyle ilgili terimler sözlüğü,
· Liman bilgilerini içeren kitaplar,
· Denizcilik Atlası,
· Stowage Kitabı,
· Mil Mesafe Cetvelleri
· IMO Kurallarını içeren yayınlar,
· Birleşmiş Milletler tarafından yayımlanmış deniz ticaretiyle ilgili diğer kurallar,
ve benzeri denizcilikle ilgili yayınları ofislerinde ve ellerinin altında bulundurmaları gerekir.
Ruhi Duman
İstanbul, 16 Aralık 2008