Aylık Yazı Dizileri

5.1. Giriş

Limanlar, denize sahili bulunan bir ülkenin coğrafi konumu, jeo-politik, jeo-ekonomik, jeo-stratejik özellikleri, deniz ve deniz kaynakları ile ülkesine değer kazandırır. İktisadi, sosyal ve kültürel hayatı güçlendirerek, iktisadi faaliyetlerini çeşitlendirip dünya pazarlarına ulaştırır. İktisadi kalkınmaya hareketlilik ve ivme kazandırır. Toplumu çağdaşlaşma özlem ve beklentilerini gerçekleştirecek özelliklere, niteliklere ve etkinliklere sahip kılar.

Limanlar, ülkenin milli varlığının en önemli ve etkin parçalarıdır. Hayat tarzını şekillendirir. İktisadi kalkınmaya güç, imkân ve fırsatlar hazırlayan kaynakların başında gelir. Jeo-politik ve jeo-ekonomik olarak, dünya denizlerine açılmanın doğal ve hazır bir ortamını oluşturur ve milli güç kazandırır. Bu güç, iktisadi, sosyal, kültürel faaliyetlerin bir unsuru ve iktisadi kalkınmanın itici kuvvetini taşır.

5.2.Coğrafi Konum

Bir ülke için coğrafi mevki, önemli noktalardan biridir. Sınırları karada olan bir ülkeye kıyasla, sınırları denize kıyısı bulunan devletler, coğrafi bakımdan çok büyük avantajlara sahip bulunur. Merkezi mevkide bulunmak, büyük ticaret yollarına yakın limanlara sahip olmak, stratejik bakımdan büyük avantaj sağlar. ⁽¹⁾

Coğrafi bölgelerin her yerinde bütün özellikler aynı değildir. Fiziki, beşeri ve ekonomik özellikler bakımından farklılaşmalar görülür. Bu farklılıklar bölge içinde değişik coğrafi alanların ortaya çıkmasına neden olur. Bu durum; nüfus, yerleşme, toprak özellikleri ve ekonomik faaliyetleri bakımından farklılıkların ortaya çıkmasına neden olur.

Bir coğrafi bölgenin sınırlarının belirlenmesinde birtakım özellikler dikkate alınır. Bu özellikleri iki ana gruptan oluşur:

·           Fiziki özellikler

·           Beşeri ve ekonomik özellikler

5.2.1.Fiziki özellikler 

Bir coğrafi bölgeyi oluşturan fiziki özellikler arasında, bölgenin coğrafi konumu, yüzey şekilleri, iklim ve bitki örtüsü önemli yer tutar. Bölgelerin belirlenmesinde en önemli faktör, coğrafi konumdur. Bir bölgenin ülke içindeki yeri, komşu ülkelere, denizlere, limanlara ve ana yollara olan yakınlığı ona farklı özellikler kazandırır.

Coğrafi bölgeleri oluşturan yüzey şekilleri, önemli özelliklerden biridir. Dağların yükseklikleri, uzanış doğrultuları veya ova ve platoların geniş yer kaplaması onu diğer bölgelerden ayırır.

Coğrafi bölgelerin oluşmasında etkili olan diğer bir özellik, iklimdir. İklim; toprak yapısını, bitki örtüsünü, su kaynaklarını etkilediği gibi, nüfusun dağılışı ve ekonomik faaliyetler üzerinde de etkilidir.

5.2.2.  Beşeri ve ekonomik özellikler

Coğrafi bölgeleri oluşturan beşeri ve ekonomik özelliklerin başında nüfus, yerleşme, sanayileşme ve ekonomik faaliyetlerin türleri yer alır. Bölgelerin fiziki özelliklerinin beşeri ve ekonomik faaliyetleri üzerinde büyük etkileri vardır ve bunların en önemlisi limanlardır.

5.3.     Dış Ticaret

Dış Ticaret, dünya ekonomisinin dünü-bugünü ve yarınına ilişkin spekülatif olmayan en ciddi indikatördür. Endeks, demir cevheri, hububat, çelik, çimento, kömür ve bakır gibi sanayi üretiminde kullanılan metal ham maddelerin taşıma maliyetini yansıtır. Her gün bu malların birçok ayrı rotadaki gemilerin nakliye fiyatları derlenip ortalama bir veri haline getirilir. Böylece dünya ticaretinin seyri en çıplak biçimde ortaya çıkar.

Dünya ekonomisinin güçlenmesi, daha fazla ticaret, yatırım, istihdam ve gelir artışının sağlanması, uluslararası sınırlar ve bölgeler arasında yapılan mal ve hizmet ticareti, limanların yük akışının verimliliği ile sağlanır.

5.4.     Limanlar

Liman denilince, kıyıda doğal olarak ya da mendirek ve dalgakıranlarla fırtınalara karşı korunmuş yer anlaşılır.

Liman; gemilerin dalga, akıntı, fırtına ve buz gibi çevresel etkilere karşı korunduğu, rıhtım veya iskelelerine gemilerin, deniz taşıma araçlarının yanaşıp bağlanabileceği, kalkabileceği veya su alanlarına demirleyebileceği olanakları kapsayan, yüklere elleçleme (yükleme, boşaltma ve istifleme),  ulaşım sistemlerine de aktarma hizmetleri veren ulaşım altyapısıdır. ⁽²⁾

Liman, deniz araç ve taşıtları için emin bir sığınaktır. Limanlar, denizlerin yayıldığı alanda seyreden gemilerin sert fırtınalara yakalandıklarında sığınacakları en yakın emin yerlerdir. Limanlar, yalnızca sığınmak için değil, mal değişiminde ithalat, ihracat ve transit ticaret için de kullanılan yerlerdir.

Dünya ticaretinde taşınan yüklerin �’ı denizyoluyla gerçekleşmektedir. Dünya ticaret hacminin büyümesine paralel olarak, limanlarda yüklerin elleçlenmesi ve dağılımı, gemileri limanda bekletmeden liman operasyonlarının güvenli ve sağlıklı şekilde zamanı maksimum düzeyde kullanarak gerçekleştirilmesi, bir liman için çok önem taşır.    

Limanlar, bir deniz ülkesi için dünyada son yıllarda gelişme trendine giren denizcilik sektörünün önemli bir parçasıdır. Liman tesislerinin deniz ve kara sahalarının karayolları, demiryolları ve iç suyolları ile kesintisiz bağlantıları olmalıdır.

5.4.1. Liman Hizmetleri

Limanlar; kimya, demir, sıvı yük, kuru yük, genel yük, orman ürünleri, canlı hayvan, araç, soğutulmuş yük, gıda ve konteynerlerin yükleme-boşaltma ve elleçleme terminalleri bulunan ve bu konuda hizmet veren tesislerdir. Limanların sunduğu geniş hizmet yelpazesi sayesinde liman alanında yükleme-boşaltma, nakliyat, sanayi ve destek hizmet alanında uzmanlaşmış birçok firma bulunur.

Limanların lojistik alanında da tam hizmet veren bir terminali olmalıdır. Lojistik alanında faaliyet gösteren ve lojistik hizmetlere ihtiyacı olan firmalara, limanlar hizmet ve imkânlar sunmalıdır.

5.4.2. Dünyadaki Değişim

Dünyadaki limanların geleceğine bakıldığında, çıkış limanı ve varış limanı, ana aktarma (hub port) limanlarının, lojistik zincirlerindeki dönüşüm gibi unsurların küresel taşımacılık sektörünü etkilediği görülmektedir. Bu etkileşim, denizcilik rotalarındaki birleşmeleri, mega hatları ve mega ana aktarma “mega hub port” limanları yaratmaktadır. Yaratılan bu güçten dolayı yeni rotalar açılmaktadır. Açılan yeni rotalarda küresel oyuncular arasında rekabet doğmaktadır. Bu rekabet pazarlık gücünü artırmakta, denizcilik hatları ve limanları arasında stratejik ortaklıklar oluşmaktadır.

5.4.3. Liman Terminalleri

Limanların elleçleme kapasitesi, elleçlenen yük çeşitlerinin ayırımını sağlayan, limanın spesifik donanıma sahip terminalleri bulunur. Bunlar:

·                Neme karşı hassas yük çeşitleri terminali,

·                Konteyner terminali,

·                Dökme yük terminali,

·                Gıda ürünleri terminali,

·                Soğutma ve derin dondurucu terminali,

·                Roll on / roll off terminali,

·                Kurvaziyer terminali,

gibi terminallerdir.⁽³⁾

5.4.4. İhtisas Limanları

Limanlara gelen gemilerin yükleri; orman ürünleri, canlı hayvan, araç, soğutulmuş ürünler, konteyner, petrol, doğalgaz, kimya ürünleri, metal, mineral, dökme kuru ve sıvı yüklerdir.  Ana taşıma faaliyet alanları sebze, meyve, taze balık, donmuş balık ürünleri ile ro-ro trafiği, feribot ve kurvaziyer gemilerinin yolcu ve vasıtalarıdır. Gemilerle gelen yük, vasıta ve yolcuların transferleri limanlarda yapılır. Bütün bu hizmetlerin gerçekleşmesi ve ihtiyaçların giderilmesi, konularında ihtisaslaşmış limanlar tarafından karşılanır.

Denizyoluyla coğrafi bölgelere taşınan ticari yüklerin cinsine göre yükleme-boşaltmadaki akışı, ihtisaslaşmış limanlarda yapılması, ticaretin akıcı ve kesintisiz olmasını sağlar.

5.4.4.1. Dökme ve Kuru Yük Limanı

Dökme ve Kuru yük olarak çalışan limanlar, daha çok sanayi hammaddeleri alanında faaliyet gösterirler. Bu limanlar suni gübre, metal, mineral, hububat, klinker, kömür, orman ürünleri, canlı hayvan, yarı mamul sanayi ürünleri vb malları taşıyan gemilere hizmet verir. Bu limanlar, hammadde ürünlerinin ihraç ve ithalatı sırasında yükleme-boşaltmanın yapılması, gerektiğinde liman alanında depolanmasını sağlar. Bu alanda çalışan limanların geniş alanda açık-kapalı dökme yük parkı, konveyörü, hayvan ağılı ve silosu,  bulunur. 

5.4.4.2. Dökme Sıvı Yük Limanı

Bu limanlar, petrol ve petrol ürünleri, doğalgaz, kimya, sıvı yük, vb mal taşıyan gemilere hizmet verir. Bu limanlarda, yüklerin depolandığı tanklar ve bu tanklara yükün giriş-çıkışı için boru hatları bulunur. Gemiler yüklerini hortum bağlantısı ile yükler ve boşaltır. Bu tür yükler için bazı limanlarda yükleme-boşaltma işlemleri, deniz ortasında yapılmış platformlardan yapılır.

5.4.4.3. Ro-Ro Limanı

Bu limanlar, tekerlekli vasıtalar taşıyan PCTC ⁽⁴⁾ (otomobil, kamyon ve tır taşıyan) Ro-Ro gemileri için yapılmış limanlardır. Bu limanların, geniş alana sahip Ro-Ro parkı bulunur.

5.4.4.4. Konteyner Limanı

Bu limanlar, konteyner gemilerinin yükleme-boşaltma yaptığı limanlardır. Bu limanların geniş alanda konteynerlerin depolanması için konteyner parkları bulunur. Konteynerleri yükleme-boşaltmada kullanılan özel aparatlı vinçlerle yapılır. Bu limanlar, bazı bölgelerde “Hub Port” olarak kullanılır ve bu limandan yakın bölge limanlarına dağıtım yapılır.

5.4.4.5. Hub Port

Konteyner hatları bulunan denizcilik firmalarının bir ülke veya bölgede, birden fazla liman yerine, tek limana uğrayarak konteyner boşalttığı ve yüklediği ana aktarma (hub port) limanlarıdır. Bu limandan yakın civar limanlarına ara taşıması yapılan gemilerle “Feeder Gemi” dağıtım ve servis yapılır.

5.4.4.6. Soğutma Deposu Bulunan Limanlar

Bu limanlar, balık, donmuş balık, sebze, meyve vb yüklerin boşaltıldığı ve yüklendiği özel limanlardır. Bu limanlarda, soğutulmuş veya dondurulmuş balık ve diğer yükleri taşıyan gemilerin yükleme-boşaltması yapılır. Limanın ana faaliyet alanları sebze, meyve, taze balık, donmuş balık ürünleri için soğutucu ve derin dondurucu depoları bulunur.

5.4.4.7. Kurvaziyer Limanlar

Bu limanlar, yolcu ve turist taşıyan gemilerin yanaştığı, turist ve yolcu alıp boşalttıkları limanlardır. Bu limanların özelliği olarak, yolcu transferleri için kullanılan büyük otobüs parkları bulunur. Ayrıca, bu limanlar, yolcu taşıyan ve tarifeli sefer yapan gemiler için limana gelişi ve ayrılışı çok önceden gün ve saati belirlenerek yanaşıp kalkarlar. 

5.4.5. Yük Transferleri

Limanın transit fonksiyonu, denizyoluyla taşınan malların hinterlanda taşınmasında en uygun kara ulaşım araçları ile limandan geçen malları kapsar. Bu fonksiyonda liman hinterlandı önem taşır. Liman hinterlandının büyüklüğünü iki ana faktör belirler.

 i. Liman hinterlandı ve denizaşırı ülkeler arasındaki bölgenin ekonomik ihtiyaçlarından ortaya çıkan yakınlık, tarihi bağlara dayanan ticari ilişkiler  ve ticaret hacmi,

ii.   Liman ve hinterlant arasındaki kara ulaşım araçları faktörüdür.

Limanlarda yük transferi, gemi ve kara ulaşım aracı arasında olan yük transferi, en fazla kullanılan transfer fonksiyonudur. Bu transit fonksiyonunda bazen yükün kara ulaşım aracına yükleninceye kadar depolanması için liman alanının içinde bir transit deposu bulunur. Transfer fonksiyonunda olması gereken şartlar akıcılık, emniyet, hız ve düşük maliyettir. Bunların en önemlisi akıcılıktır. Bu akıcılığın aralıksız olarak yapılmasında, yük elleçleme koordinasyonunun malların elleçlenme öncesi ve sonrasındaki operasyonların dengede tutulması gerekir.

5.4.6. Güvenlik

Limanlara, Uluslararası Denizcilik Örgütü IMO⁽⁵⁾ tarafından denizden gelebilecek terör eylemlerinin önlenmesine yönelik, deniz güvenliğine ilişkin uygulamalar başlatılmıştır.  

Limanlar, Kalite Yönetim Sistemi, ISO 9000, ⁽⁶⁾ Çevre Yönetim Sistemi ISO 14000 ⁽⁷⁾ ve İş Sağlığı ve Güvenliği Sistemi OHSAS 18001 ⁽⁸⁾ sertifikalarına sahip olmalıdır.

5.4.6.1. ISPS Kodu

Gemilerin ve liman tesislerinin can ve mal güvenliğinin sağlanmasına yönelik Uluslararası Gemi ve Liman Tesisi Güvenlik Kodu (ISPS) ⁽⁹⁾ IMO’nun A.924 (22) sayılı kararıyla kabul edilmiş ve 1 Ocak 2004’ten geçerli olmak üzere Uluslararası Denizde Can Güvenliği Anlaşması SOLAS 1974 Bölüm XI-2’ye eklenmiştir.

5.4.6.2. ISO 9000 Belgesi

Limanlar, faaliyetlerinin daha düzgün ve sistemli olarak organize olması için ISO 9001 standardına haiz olarak yönetim sağlamalıdır.

.

5.4.6.3. Çevre Yönetim Sistemi ISO 14000

Limanlara, faaliyetlerini ve hizmetlerini içeren ve çevre üzerindeki etkilerini sağlama ve kontrol  etme zorunluluğu getirilmiştir. Limanlar, kusursuz bir çevre  performansı gösterme konusunda, çevre korumayı teşvik eden mevzuatı, çevre korumayı teşvik eden politika ve diğer tedbirleri almak ve uygulamakla yükümlüdür.

Limanlar için çevre yönetim sistemi organizasyonu önemlidir. Limanlar, faaliyetlerini çevreye (hava, su, toprak, bitki örtüsü, canlı vb) zarar vermemesi veya verilen zararın minimize edilmesi için ISO 14001 Belgesi’ne sahip olmalıdır. Limanlar için çevre yönetim sistemi organizasyonu önemlidir.

Limanlar özellikle MARPOL 73/78 Sözleşmesinin II, IV ve V. Eklerinde belirtilen koşulları yerine getirmek ve uygulamakla yükümlüdür.

5.4.6.4. ISO 18000 OHSAS Belgesi

Limanlar, faaliyetlerinin İş Sağlığı ve Güvenliği’ne zarar vermemesi veya verilen zararın minimize edilmesi için ISO 18001 Belgesi almalıdır. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim sistemi limanlar için büyük önem taşır.

OHSAS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği İSG, kaynakları korumak, dünya standartlarına uyum sağlamak, maliyetleri azaltmak, toplumun istek ve beklentilerini karşılayarak rekabeti arttırmaktır. Kuruluşlar tarafından sürdürülen OHSAS 18001 İSG faaliyetlerinin sistematik olarak yayılımını sağlamak için, Uluslararası Çalışma Örgütü ILO, ⁽¹⁰⁾  limanların çalışmalarıyla ilgili İş Güvenliği ve Sağlığı konusunda ISO 18001 OHSAS sisteminin uygulanmasını tavsiye etmektedir. 

5.5.     Hinterlant

Hinterlant; bir limanın ticari etkinliği bakımından onu besleyen, ona çeşitli ulaşım yollarıyla bağlı sanayi ve ticaret bölgesidir.

Limanların kara ve deniz taşımacılığı arasında sağladığı bağlantı yolu çok önemlidir. Limanların deniz ve kara arasındaki ulaşım bağlantıları etkin ve akıcı olmalıdır. Özellikle karayolları, demiryolları ve iç suyolları ile kesintisiz bağlantıları limanlar için çok önem taşır. 

5.6. Liman Ekonomisi

Liman Ekonomisi, liman ülkesinin sahip bulunduğu kaynakların etkin ve verimli şekilde kullanılması ve bir güç oluşturacak biçimde yönlendirilmesi çabaları, çalışmaları ve faaliyetleridir. Tarım, sanayi, ticaret, hizmetler, ulaştırma, deniz ve denizcilik ve diğerleri bir bütün olarak iktisadi ve çalışma hayatını oluşturur.

Başta insan kaynakları olmak üzere, uluslararası ilişkilerin iktisadi ve çalışma hayatının çeşitli alanlarında verimli bir şekilde üretime dönüşmesiyle ve bu üretimin etken biçimde mübadelesi, pazarlanması, dağıtımı ve tüketimiyle kuvvetlenir ve gelişir.  

Bir bilim dalı olarak iktisat ya da ekonomi, yeryüzündeki kaynakların sınırlı, insan ihtiyaçlarının sınırsız olması yüzünden, kaynakların daha verimli bir şekilde kullanılabilmesini sağlamak amacıyla kurulmuştur. İktisat, incelediği konulara ve kapsamlara göre dallara ayrılır.

5.6.1.     Gemicilik ve liman işletmeciliği

Gemicilik ve liman işletmeciliği, ekonominin temel kaynaklarından biridir. Liman ülkesi olarak liman işletmelerinin en etkin ve başarılı biçimde işletilmesi gerekir.

Dünyada meydana gelen gelişmeler, değişen ekonomik şartlar, siyasi olaylar ve teknolojik gelişmelere paralel olarak, deniz taşımacılığı dökme yük taşımacığından, konteyner ve Ro-Ro taşımacılığına yönelmiş ve  taşıma sistemi,  kombine taşımacılığına dönüşmüştür.  Limanlar, ekonomiyi doğrudan etkileyen stratejik tesislerdir. Bu tesisler, lojistik merkezi konum ve durumuna gelmiştir. Ayrıca limanların, ulaştırma alt sistemleri olarak faaliyet gösteren ve yüklerin kapıdan kapıya (door to door) taşınmasına olanak sağlayan kombine taşımacılığı da önem kazanmıştır.

Limanlar, deniz ticareti, deniz taşımacılığı ve gemi inşa sektörleri, birbirlerinin tamamlayıcısıdır ve birbirlerinden direkt etkilenirler. 

5.6.2.  Limanların ülke ekonomisine etkisi 

Limanların yeterliliğinin armatörler, yük sahipleri ve ülke ekonomisi için önemi büyüktür. Limana gelen gemilerin bekletmeden yanaştırılması, liman operasyonlarının ve faaliyetlerinin maksimum seviyede kullanımı önem taşır.

Limanlar, uluslararası ticaret aracıdır. Endüstriyel aktiviteleri artırmakla, liman faaliyetlerinin artması gerçekleşir ve ülkenin gelişmesinde önemli rol oynar. Limanların verimli ve yeterli olmasında armatörler, taşıyıcılar, ithalatçı ve ihracatçılar, gemi acenteleri gibi liman kullanıcıları, ülke ve dünya ekonomisinin içinde yer alır.

Dünya deniz ticaretinin küreselleşme ve bölgeselleşmesi, uluslararası ulaştırma sektörünün serbestleşmesidir. Bu serbestleşmeden dolayı limanların  daha etkin, verimli, rekabetçi, hızlı ve güvenilir  bir hizmet vermesi, limanların bir dağıtım merkezi konum ve durumuna gelir. Bu da ülke ekonomisi için çok önemlidir. 

5.6.3.   Liman Şehirleri

Bir limanın ya da liman şehirlerinin ortaya çıkması, gelişmesi ve ekonomiye katkısı, genel olarak şartlara bağlıdır. Bunlar:

i.       Art ülkesinin (hinterlant) genişliğine,

ii.      Art ülkesinin iyi bir ulaşım ağına sahip olmasına,

iii.     Art ülkesindeki tarım alanlarının genişliğine, ürün çeşidine ekonomik gelişmeyi  

         sağlayacak maden kaynaklarının varlığına,

iv.     Coğrafi konumu ve durumuna, (yani uğrak yeri olup olmadığına)

v.      Limanın iş hacmine ve gemileri barındırma kapasitesine,

bağlıdır. ⁽¹¹⁾  

5.7.   Yük Dağılımı

Dünya deniz ticaretinde en önemli unsur, üretim ve tüketim bölgeleridir. Bir ülkenin ürettiği ürünü, üretme imkânı olmayan ülkelere ihraç etmesidir. Birçok madenin sürekli ve farklı yerlerden çıkması, sanayileşmiş ülkelerin bu madenleri işleyerek mamul ve yarı mamul hale getirerek dünya piyasalarına sunmasıdır. Üretim yapan ülke, bu ürünleri diğer bir ülkeye denizyoluyla göndermektedir.

Dünya ticaretinin ham maddesi olan, orman ürünleri, demir cevheri, hububat, çelik, çimento, kömür, bakır vb sanayi üretiminde kullanılan metal ham maddelerin taşıma ve dağılımı, belirli bölgelerden yapılmaktadır. Bu mallar her gün çıkış yerlerinden değişik limanlara yük dağılımı yapılarak birçok rotada gemiyle taşınmaktadır. Gemi acenteleri, bu yüklerin dağılımını ve rotalarını iyi takip etmelidir. 

5.8.  Gemi Acenteleri

Gemi acenteleri, gemi kısıtlamaları dışında serbest ticaret üzerindeki sınırlamalara dikkat etmelidir. Özellikle limanlar arasındaki sular üzerinde bilgi sahibi olmalıdır. Gemi acenteleri, tüm limanların yürürlükte olan ve güncel bilgi ve veri sağlamada oynayacağı son derece önemli rolün değerini bilmelidir.

Liman acenteliği işiyle uğraşanların ilgili limanda ticari gemilerin faaliyetleri ve çalıştıkları deniz ortamı hakkında bilgilere sahip olması çok önemlidir. Özellikle dünyada tanınan başlıca ürünler, onların yeryüzünde gideceği yerler ve izleneceği rotalar konusunda coğrafyanın ve ticari seferlerin en önemli noktalarını ortaya koymalıdır.

Gemilerin gittiği limandaki liman masrafları değişik boyutlarda olabilir. Gemi işleticisinin gemiyi kiralama görüşmelerinde sonucu kısa zamanda verilecek yanıta bağlı olabilir.  Liman Acentesinin bu bilgileri ”bir anda” sıralayabilmesi çok önemlidir.  Kısa zamanda verilecek doğru cevaplar, gemi acentesinin en değerli reklamı olabilir.

Liman masraflarından ayrı olarak, karşılaşılacak başka bir masraf da navlun vergisidir.⁽¹²⁾ Bunlar aşırı yüksek olabilir ve bunlar, yerel yasalar tarafından kaynağında alınabilmesine rağmen, ödemeyi yapan kuruluşa değil navlunun ödendiği kişiye tahakkuk ettirilir. Konuyu daha da karmaşık hale sokan, ülkeler arasında, donatanların/gemi işletmecilerinin ödemesini gerektirmeyen veya “tanınmayan ülkelerin” gemilerine kesilen toplam maliyetin sadece bir kısmını ödemesini gerektiren navlun vergisinin konulması konusunda ikili anlaşmalar bulunmaktadır. Bu anlaşmalarda navlun vergisi, gemi işletme yüklenicisi olabilen kişi veya kuruluşa, kısaca navlunun alıcısının uyruğuna uygulanır.

Gemi acenteleri, liman masraflarını bildirirken navlun vergisini de dikkate almalıdır. Gemi kiracısı veya taşıyan, buna göre önlem alır ve maliyetinin hesaplamasına bu masraf için karşılık dâhil edebilir. Bu konuyla ilgili her yıl, BIMCO tarafından tüm dünyadaki navlun vergilerini içeren bir rehber yayınlanmaktadır. Gemi acentelerinin bu Navlun Vergisi “Freight Tax” rehberini, ofislerinde bulundurmaları önemle tavsiye edilir.

5.9.  Sonuç 

Türkiye, coğrafi konum itibariyle dünyanın en iyi ve önemli bölgesinde yer almaktadır. Sahil şeridinin uzunluğu, büyük ticaret yollarına yakın limanlara sahip olması, Asya ve Avrupa kıtalarını ayıran Türk Boğazları’nın suyolu olması, dış ticaret açısından büyük avantaja sahiptir.

Limanlarımız, dünyadaki gelişmelere uyum sağlamalı ve coğrafi bölgede rekabet gücünü arttırmalıdır. Özellikle Konteyner taşımacılığında ana aktarma (hub port) limanlarının oluşturulması, Türkiye’nin bir transit ticaret merkezi konum ve durumuna getirilmesi ülkemiz açısından çok önemlidir.

Türkiye, diğer ülkelere kıyasla, Akdeniz ve Karadeniz’e olan kıyı şeridiyle Asya, Avrupa, Afrika, Ortadoğu ve Kafkas Ülkelerine olan yakınlığı ve merkezi durumda olması,  yük transferi ve akıcılığı açısından büyük fırsat taşımaktadır.  

Bu fırsatı değerlendirmek, dünyada taşınan yükün bölge itibariyle ülkemiz üzerinden taşınmasını sağlamak, ana dağıtım limanları (hub port) oluşturarak bir transit ticaret ülkesi durumuna getirmeliyiz. Getirmek zorundayız.

Ruhi Duman 

İstanbul,12 Mayıs 2009