Aylık Yazı Dizileri
Gemi Acenteliği ve Hukuk (2) Sağlık
GEMİ ACENTELİĞİ VE HUKUK (2)
SAĞLIK
Sağlık, insanın ruh, beden ve çevre varlığını koruma ve savunma direncinin sağlanmasıdır. Evrende, doğada ve toplumda her oluşum, her düşünce, her davranış ve eylem “insan için” insanın ruhsal, bedensel ve çevresel varlığı içindir. Sağlık, evrensel olduğu kadar toplumsal, toplumsal olduğu kadar da bireysel bir sorundur. Çözümü ise evrensel ve toplumsaldır.
İnsanlığın tarihi varlık alanında meydana getirdiği eylemler, olaylar ve eserler gerçeklere dayanarak aklın öncülüğünde, bilim yoluyla açıklanmaya, yorumlanmaya ve değerlendirilmeye çalışıldı. Toplum hayatlarının, sağlıklarının ve ilişkilerinin gerçeklere dayanarak, bilimsel yöntemlerle sağlık ve güvenlik altına alınabileceği ve geliştirilebileceği kabul edildi. Akıl-bilim ve gerçekçilik kavramları bir bütünün ayrılmaz parçaları oldu. Bu sebeple “Bilimsellik” adı altında ortaya atılan, insan ve toplum hayatlarındaki sağlık gerçekleri dikkate alındı, geliştirildi, zaman-imkan ve mekan boyutları göz önüne alındı ve değerlendirildi.
Bağımsız devletler arasındaki ilişkileri düzenleyen kurallara, Uluslararası Hukuk (Devletler Hukuku) denir. Ancak, bağımsız devletlerin dışındaki bazı varlıkların da devletler hukuku öznesi olarak kabul edilmesi zorunlu hale geldi. Bağımsız devletlere ek olarak devletler hukuku süjesi durumuna gelen kuruluşlardan biri de BM W.H.O. (World Health Organization) (D.S.T.) Dünya Sağlık Teşkilatı’dır. Bu kuruluş, sağlık şartlarının iyileştirilmesi için milletlerarası işbirliğini sağlar.
Teşkilat, sağlık alanında uluslararası nitelik taşıyan çalışmalar yaparak, sağlık idareleri, meslek grupları ve uygun görülen diğer örgütlerle fiili işbirliği kurarak görevini sürdürür. BM Dünya Sağlık Teşkilatı İhtisas Komisyonları kurarak hükümetlere, sağlık hizmetlerinin güçlendirilmesi için, teknik yardım ve acil durumlarda yol gösterici, destekleyici ve yönlendirici görevlerini yapar.
İnsan sağlığına ilişkin olarak, hastalığın uluslararası düzeyde yayılmasını önlemek veya azaltmak, uluslararası seyrüsefere müdahaleyi en aza indirmek için ihtiyaç duyulan uygun olağan ya da dönemsel insan sağlığı önlemlerinin tatbik edilmesine ilişkin teşkilat tarafından yayımlanmış tüzük ve kararları vardır.
Dünya Sağlık Teşkilatı, kurulduğundan bu yana, belirli aralıklarla toplanarak insanlık ve insanın sağlığı konusunda dünyadaki gelişmeler ışığında uluslararası alanda ulaşım hizmetlerine ilişkin karada, denizde, havada çalışanlar ve seyahat edenlerin şartlarını gözden geçirir ve kararlar alır. Bütün bunların ortak paydasını da “insan” teşkil eder. Bunlar, insan düşüncesinin eseridir, insana dayanır ve insan için vardır. Bu kuruluş, uluslararası sefer yapan gemilerin, ortaya çıkacak risk ile orantılı hastalıkların uluslararasına yayılmasını önlemek, bu hastalıklara karşı korunmak, yayılmalarını kontrol etmek ve insan sağlığı konusunda, yapılması gereken kuralları koyarak dünya devletlerine duyurur.
Bir yetkeye dayanılarak çıkarılmış olan yasalar, o ülke ya da toplum için “iç hukuk”un temelini oluşturur. O toplumun vatandaşları, bu yetkenin koyduğu kurallara bağlıdır, ancak, kişilerin onuruna, insan hak ve özgürlüklerine saygı gösterilerek uygulanır.
Her bir taraf devlet, Dünya Sağlık Tüzüğü kapsamındaki sağlık önlemlerinin uygulanması için yetki alanında sorumlu olan makamı belirler. Belirlenen bu makam, uluslararası alanda o ülkenin söz sahibi olur. Türkiye’de Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü, 6326 sayılı yasayla Türkiye Cumhuriyeti adına görevlendirilmiştir. Bu kuruluş, T.C. Sağlık Bakanlığı’na bağlı olarak kamu hizmeti veren bir sağlık kurumudur. Kuruluş, bulaşıcı hastalıkların yayılmasını önlemek temeline dayanan, limanlar, hava meydanları ve hudut kapılarında sağlık denetleme merkezleri bulunun ulusal bir kuruluşumuzdur. Bu kuruluşumuz, DST ile haberleşmek üzere her an ulaşılabilecek acil haberlerin, ilgili taraf devletlerin ulusal odak noktalarına iletilmesini sağlar. Ticaret gemilerinin seferi sırasında taraf devletlerin arayacağı ve DST hükümleri ile belirlenen şartlarda, “Gemi Sağlık Kontrolünden Muafiyet Sertifikaları” nı ve “Gemi Sağlığı Kontrol Sertifikaları”nı düzenler. (1)
Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü, insan sağlığı konusunda Ulusal ve Uluslararası Hukuk, Dünya Sağlık Örgütü ve diğer örgütlerle birlikte yayımlanan tüzük, karar ve mevzuat ile belirlenen kurallar çerçevesinde, 1593 Sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu, 5682 Sayılı Pasaport Kanunu, 2634 Sayılı Turizmi Teşvik Konunu ve 2548 Sayılı Gemi Sağlık Resmi Kanunu ve bu kanunlara bağlı uygulama yönetmelikleriyle bulaşıcı ve salgın hastalıklardan korunmak ve bunların yayılmasını önlemek için uluslararası giriş-çıkışa açık limanlarda, Boğazlarda, karasularımızda, havaalanlarında, kara hudut kapılarında, gümrüklü sahalarda ve serbest bölgelerde karantina hizmetleri verir. Ülkeye giriş yapan taşıt ve araçları sevk ve idare edenler, deniz ve havalimanları ile kara hudut kapılarında ilk olarak bu kuruluşa, araç ve taşıtlarında bulaşıcı hastalığın bulunmadığına dair beyanda bulunduktan sonra ülkeye giriş yaparlar.
Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü, Ulusal ve Uluslararası Sözleşmeler çerçevesinde gemileri denetleyerek, Uluslararası Sağlık Tüzüğü, IMGS (International Medical Guide for Ships) Gemilerin Tıbbî Malzeme, İlaç ve Tıbbî Donanım Kontrolü gereğince:
a.) Gemi Sağlık Kontrolünden Muafiyet Belgesi,
b.) Medikal Sertifika,
c.) Gemiadamlarının Sağlığı ve Sağlık Yoklamaları,
d.) Yolcu Gemileri ve Yat Uygulamalarında,
sertifikalandırma görevlerini yürütür.
Ticaret yapan her gemi, bulunduğu ülkenin kurallarına uymakla yükümlüdür. Gemi kaptanları, geminin, ülke limanlarına girişinde UST’ de belirtilen örneğe uygun bir “Sağlık Beyannamesi” ni, doldurularak ülke yetkililerine vermekle yükümlüdür. (2)
Belirlenen kurallar çerçevesinde, taraf devletlerin ülkesindeki bir deniz kanalı ya da suyolundan geçiş yaparak başka bir ülke limanına giden gemilere, yetkili makamların gözetim ve denetiminde yakıt, su, yiyecek ve malzeme ikmali yapılmasına izin verilir. (3)
Türk Boğazları olarak tanımlanan Çanakkale Boğazı, Marmara Denizi ve Karadeniz Boğazı’ndan geçen ve aksi dönüş yapan gemilerin seyri, 1936 yılında imza edilen “Montreux Sözleşmesi” (MONCON) hükümleri gereğince yapılmaktadır. Bu Sözleşmenin 2 ve 3’ncü maddeleri gereğince Türk Boğazlarından geçen gemilerin sağlık kontrolleri, Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilir. Türk Boğazlarından geçen her gemi, sözleşme gereğince belirlenen kurallara uymakla yükümlüdür.
Gemi teknolojisinin gelişmesi, tonilatoların büyümesi ve ticaret hacminin genişlemesiyle, Boğazların trafiğinde büyük artışlar oldu. Bu artışlardan dolayı, Denizde Çatışmayı Önleme Sözleşmesi (COLREG 72) kurallarına göre düzenlenen, IMO tarafından kabul edilen, Türk Boğazlarında seyir, can, mal ve çevre güvenliği sağlanmak amacıyla deniz trafik düzenlemesine gidilerek Türk Boğazları Deniz Trafik Düzeni Tüzüğü çıkarıldı. Bu Tüzük hükümleri gereğince, Boğazlarda sağlık denetiminin yapılması ve yerleri ile kılavuz kaptan alma yerleri belirlendi. (4)
Yine bu Tüzük hükümleri gereğince, boyları 150 metreyi aşan gemilerin Boğaz geçişlerinde ülke güvenliği ve hava koşullarına göre, kılavuz kaptan ve eskort römorkörü almaları ihtiyari veya zorunlu hale getirildi.
Türk Boğazlarından transit geçiş, Montreux Sözleşmesi, (5) Türk Boğazları Deniz Trafik Düzeni Tüzüğü, (6) İstanbul Liman Tüzüğü ve Çanakkale Liman Yönetmeliği’nde “Transit Geçiş” veya “Uğraksız Geçiş” olarak yer almaktadır.
Yabancı ülke limanlarından gelen, limanlarımızdan yabancı ülke limanlarına giden veya Türk Boğazlarından transit (7) geçen gemiler, geminin net tonilatosu üzerinden “Sağlık Rüsumu” ödemekle yükümlüdürler. (8)
Açıklamalar :
1.) Uluslararası Sağlık Tüzüğü Md. 39
2.) UST Md. 37
3.) UST Md. 43
4.) Türk Boğazları Deniz Trafik Düzeni Tüzüğü, Md. 39
5.) Montreux Sözleşmesi, Md. 2,
6.) Türk Boğazları Deniz Trafik Düzeni Tüzüğü, Md. 9-10
7.) Montreux Sözleşmesi, Ek. 1.
8.) 2548 Sayılı Gemi Sağlık Resmi Kanunu Md. 1, 3 ve 4
Ruhi Duman
İstanbul, 12 Ocak 2008